Lescura, Albigés, Lengadòc
Lo vilatge de Lescura situat a qualques quilomètres al nòrd d’Albi tirariá son nom del latin SECURA qu’indicariá l’existéncia d’un luòc fortificat precòç a proximitat d’un ga sul Tarn1. Mai tard, lo castrum Scuriae auriá fach partida de la dòt de Constància, filha del comte de Tolosa, al moment de son maridatge ambe lo rei de França « Robert II Le Pieux » en 1003. Aqueste monarque balhèt aquel domèni luenchenc a Gerbèrt d’Orlhac, son ancian preceptor, alara Papa jol nom de Silvèstre II. Aital, la baronia de Lescura dintrèt dins la mensa pontificala e formèt una enclava dins lo vescomtat d’Albi. En 1011, lo Papa Sèrgi IV balhèt en fieu lo castèl de Lescura a Vezian e a sa descendéncia que formèron lo linhatge remarcable dels barons de Lescura escantit a la fin del sègle 18.
Lo vilatge a gardat qualques vestigis de sas muralhas, en particular aquesta pòrta datada de 1563 ont se pòt veire, gravada sul calcari, una crotz occitana pausada pro recentament.
La glèisa Sant-Miquèl
La glèisa Sant-Miquèl, bastida a 400 mètres en contra-bas del vilatge, es lo vestigi d’un priorat benedictin fondat al sègle 11 e dependent de l’abadiá Sant Miquèl de Galhac. L’edifici, de talha modèsta, representa çaquelà un dels testimònis mai polit de l’art romanic dins lo despartament ambe un decòr de granda qualitat dels sègles 11 e 122.
La volta del còr e de l’absida presenta un ensemble de pinturas a motius florals que pòt èsser datat del sègle 173. Aquesta òbra s’espandís a l’entorn d’un escut cargat d’un « escartairat d’argent e de vermelh » non identificat. Benlèu que de mòbles, ara desapareguts, ondravan a l’origina los camps d’aquestes quatre quartièrs. L’escut, en forma de medalhon, compòrta pas cap d’ornament eclesiastic e podriá correspondre a una comanda d’un benfachor laïc.
Al fons de la glèisa Sant Miquèl, podèm senhalar la preséncia, sus un vièlh banc del sègle 18, d’un escut malurosament rabotat a la Revolucion. I podèm devinhar çaquelà çò que sembla èsser las armariás de la vila d’Albi. Podèm distinguir a pro pena la basa de la torre traversada pel margue de la cròça episcopala ambe lo solelh e la luna en cap, respectivament a dèstra e senèstra.
Mas d’autres elements mai interessant atiraràn l’uèlh de l’eraldista amator. D’efièch, un dels collaterals sud de la glèisa abriga las sepulturas de dos membres de la familha dels barons de Lescura4.
Pel sòl trobam la tomba de Loís 1èr, baron de Lescura a partir de 1573.
La partida superiora de la pèira tombala presenta un escut dominat per un èlm ondrat de lambursquins. I podèm observar las armas seguentas : « escartairat als 1 e 4 de … al leon de … ; als 2 e 3 de … al leon de … a l’òrla de 12 besants de … ».
Sabèm qu’aqueste escartairat ven de l’associacion de las armas de la familha de Lescura ambe las del linhatge carcinòl de Salgas après lo maridatge d’Elix, eiritièra de Lescura, ambe Durand de Salgas en 1387. Una condicion d’aquesta union foguèt que lora descendéncia deviá relevar lo nom e la armas de Lescura5. Per çò qu’es del blasonament, mantuns autors balhan per aquesta familha « escartairat als 1 e 4, d’azur al leon d’aur (Salgas) ; als 2 e 3 d’aur al leon d’azur (Lescura) » sens far mencion de l’òrla de besants6. Trobam çaquelà dins l’Armorial de Rietstap las armas de Joan-Francés de Lescura, avèsque de Luçon (85) en 1699 e felen de Loís 1èr blasonadas « escartairat als 1 e 4 d’aur al leon d’azur ; als 2 e 3 de vermelh al leon d’aur e una òrla de 12 besants del meteis ».
A nòstra coneissença, demòra pas cap d’emprenta de sagèl de membres de la familha que nos auriá pogut informar sus la preséncia d’una òrla de besants dins las armas plenas de Lescura. Coma l’anam veire mai bas, aquestes besants semblan èsser estats costumièrs mas pas sistematics dins las representacions de las armas del linhatge7.
D’efièch, la mai anciana representacion de las armas de Lescura se tròba dins l’armorial dich Bergshammar Vapenbook, datat de las annadas 1436-1450 e conservat als Arquius Nacionals de Suècia8. L’escut presenta un leon de vermelh coronat d’aur e ben acompanhat d’una òrla de uèch tortèus de sable.
Vesèm que las colors d’aqueste escut son plan alonhadas dels blasonaments prepausats pels eraldistas qu’avèm citat. Lo Bergshammar Vapenbok es un armorial universal compilat en Flandras dins la segonda mitat del sègle 15 e que sembla pro fidèl dins son biais de representar las armas autenticas dels linhatges. Un armorial manuscrit del començament del sègle 15, copiat al sègle 17, tòrna prene aqueste blasonament a qualques detalhs près : « le seigneur de Lescure – d’argent au lyon de gueulles armé & lampassé d’azur couronné d’or à l’orle de tourteaux de sable« 9. Sèm condemnats per l’ora de demorar prudents sus la multiplicitat de blasonaments possibles de las armas de Lescura entre una representacion medievala, qualques representacions modèrnas e las assercions d’eraldistas del sègle 19.
Per çò qu’es del blasonament de las colors dels quartièrs a las armas de Salgas, desconegudas endacòm mai, la representacion erronèa de las armas de Loís de Lescura dins l’Armorial Général de France al començament del sègle 18, nos pòt benlèu engulhar cap a una composicion probabla « d’azur al leon d’aur ». Mas aquí tanben, farem pròva de circonspeccion.
Prepausarem çaquelà coma blasonament possible per las armariás de la familha de Lescura « escartairat d’azur al leon d’aur e de vermelh al leon d’aur a l’òrla de 12 besants del meteis ».
En dejós, legissèm l’epitafi incomplet del baron : [ci-gi]T MESSIRE [louis] DE LESCVRE […] BARON DU DIC[t lieu] DECEDE LE 17 MARS […]
Aqueste personatge agèt una longa vida plan movementada. A la mòrt de son paire, Pèire de Lescura, en 1573, deviá èsser encara enfant. Agèt a far fàcia als eveniments tragics ligats a las guèrras de religion. Lescura foguèt presa dos còps per la fòrça (1581 e 1590), lo castèl brutlat e las muralhas desrocadas. Loís, que teniá pel Rei de França e la glèisa catolica, foguèt nomenat governador de la plaça-fòrta reiala de Lombèrs (Lombers, 81) e foguèt nafrat al sètge de Siurac (Sieurac, 81). Lo país coneguèt tanben en 1630 una epidemia de pèsta que decimèt la populacion. Enfin, Loís de Lescura perdèt tres femnas e se maridèt quatre còps. En 1635 s’intitulava totjorn senhor de Lescura dins un accòrd conclut ambe lo senhor de Castelnau-Bonafós (Castelnau-de-Lévis, 81). Se nos fisam a la gravadura de son ataüc que balhèt l’abat Graule a la fin del sègle 19, moriguèt lo 17 de març de 1651, a un atge donc plan avançat.
Aqueste òme se maridèt en primièras nòças ambe Joana de La Valeta-Parisòt en 1586. A aquesta epòca, aquesta illustra familha originària de Roergue portava « mièg-partit al primièr de vermelh al girfalc d’argent, la pata drecha levada qu’es de Valeta ; al segond de vermelh al leon d’aur qu’es de Morlhon ». Aquestas armas se tòrnan trobar sus l’escut del Grand-Mèstre de l’Espital, Joan de La Valeta-Parisòt, son parent e celèbre fondator de la capitala de Malta a quina balhèt son nom en 1566. Joana moriguèt pro rapidament.
Sus la paret al-dessús de la tomba del baron, una placa de marbre negre pòrta l’epitafi de Loisa del Bene (o d’Elbene), sa segonda femna. Èra filha de Jolian del Bene, un nòble florentin nomenat ambassador en Polonha per la reina Catarina de Medicis. Loisa foguèt domaisèla d’onor de la reina abans d’esposar Loís, en 1595, per l’entremesa de son oncle Anfos alara avèsque d’Albi (entre 1588 e 1608). Moriguèt en jasilha ambe son enfant en 1598.
Podèm legir sus la placa :
AETERNAE
MEMORIAE NOB.
LVD. DELBENE
HONORARIAE PVELLAE
REGINAE FRAN. DEINDE
VXORIS CASTISS. NOB. LVD.
DESCVRIA BARONIS . ALPHONS
DELBENE EPISC. ABBIENS.
PATRVVS MOERENS POSVIT
OBIIT XVI KAL. IVL.
ANNO MDXCVIII
EI SIT QVIES.
Jol tèxte es gravat un escut femenin en forma de lausange ondrat d’un mièg-partit de las armas de Lescura e de las del Bene. Se pòt blasonar aital : « mièg-partit : al primièr copat : d’azur al leon d’aur ; e de vermelh al leon d’aur a l’òrla de dotze besants del meteis ; al segond d’azur a dos bastons arrancats e flordalisats d’argent pausats en sautor ». L’escut es enrodat d’una cordeleta formant una laçadura pro complèxa. Es interessant de veire aquí coma l’eraldica feminina teniá sas règlas pròpias ambe la forma de l’escut e l’associacion tradicionala dins un mièg-partit de las armas del marit ambe las del paire.
Puèi lo baron de Lescura se maridèt a l’entorn de l’an 1600 ambe Joana de Castelpèrs (Castelpers, cne St-Just-sur-Viaur, 12) de que la familha roergassa portava « d’argent al castèl somat de tres torres de sable ». La malurosa moriguèt negada ambe nòu autras personas de sa seguida dins lo naufragi de la balandra que lor fasiá traversar Tarn lo 12 d’abrial de 160710.
Enfin, es encara en Roergue que Loís de Lescura prenguèt sa darrièra esposa, Cezélia de La Ròca-Bolhac (Laroque-Bouillac, cne Livinhac-le-Haut, 12), ambe qual se maridèt en 1608. Los senhors de La Ròca-Bolhac, originaris de la val d’Òlt portavan « d’argent al cap d’azur cargat de tres ròcs d’aur ». Cezélia moriguèt vèrs 1631, probablament de la pèsta11.
La glèisa Sant-Pèire
Pauc après la mòrt de sa femna Loisa del Bene (1600), lo senhor Loís de Lescura balhèt la capèla castrala dedicada a Sant Pèire per que devenguèsse glèisa parroquiala. Aquesta glèisa se tròba a l’oèst del vilatge, pròche de l’emplaçament de l’ancian castèl. Lo senhor se reservava çaquelà una capèla per que serviguèsse de luòc de sepultura pels membres del linhatge.
Es dins aquesta capèla, plaçada del costat de l’epistòla, pròche del cabèç, que trobam justament una autra tomba armoriada.
Es l’ataüc de Francés de Lescura, lo filh ainat del senhor Loís de qu’avèm ja parlat, e lo de sa femna Anna de Cailutz. Lo primièr moriguèt lo 7 d’octobre de 1650, siá qualques meses abans son paire. Aquò explica perque los decòrs de las doas placas-tombas se semblan tant. Una epitafa foguèt ajustada en 1698 al moment de l’inumacion de son esposa.
Aital, i podèm legir las inscripcions seguentas :
ICY GIST MESSIRE FRANCOIS DE LESCVRE DECEDE LE 7 OCTOBRE 1650
SEIGNEVR &BARON DV DICT LIEV & DAME ANNE DE CAYLVS SA FEMME DECEDEE LE 1 MAY 1698
L’escut, timbrat d’un èlm a lambursquins, pòrta lo mièg-partit associant las armas de Francés de Lescura e las d’Anna de Levís-Cailutz-Pestelhs :
D’efièch, a dèstra tornam trobar los dos quartièrs de l’escartairat Salgas-Lescura mas sens l’òrla de besants.
A senèstra, vesèm los dos quartièrs a las armas de Levís e de Pestelhs.
Anna de Cailutz èra efectivement felena de Joana, eiritièra de la branca de Levís-Cailutz e de Joan-Claudi de Pestelhs son marit. Sa maire, Anna de Pestelhs de Cailutz esposèt son paire Joan de Tubièras-Grimoard en 1607. Son fraire Joan foguèt l’autor de la cinquena maison de Cailutz apelada de Tubièras-Grimoard de Pestelhs de Levís de Cailutz12.
La clau de volta de la tresena travada de la glèisa pòrta un escut coronat e datat de l’annada 1736. I tornam trobar las armas dels barons de Lescura dins una version aqueste còp besantada en bordadura mas tanben sus la particion de l’escartairat.
Lo voltament e l’agrandiment de l’edifici foguèron possibles gràcia a la donacion de 600 liuras que faguèt per testament lo senhor Anfós de Lescura en 1734. Es son fraire, l’abat de Pontron (Villemoisan, 49) Joan-Baptiste de Lescura, causit coma executor testamentari, que menèt l’entrepresa13 a son tèrme.
Per acabar nòstra visita eraldica de la glèisa Sant-Pèire de Lescura, mencionarem las claus de voltas e los nombroses culòts portant d’escuts lisses que devián èsser ancianament pinturats14. Trobam çaquelà sus un culòt de la segonda capèla del costat de l’epistòla, un culòt ondrat d’un ecut portant un tau o crotz de Sant-Antòni.
Olivièr Daillut-Calvignac
- Pel detalh de l’istòria d’aqueste vilatge, nos sèm apiejats sus l’obratge de l’abat Henri Graule, Histoire de Lescure, 1885.
- Sus aqueste aspècte de l’edifici, legir Marcel Durliat, Saint-Michel de Lescure, 140e congrès archéologique de France, Albigeois, 1982,p.354-360.
- https://ressourcespatrimoines.laregion.fr/ark:/46855/inventaire_IM81002583
- Henri Graule, Histoire de Lescure, 1885, p.246-247.
- H.de Barrau, Documens historiques et généalogiques sur les familles du Rouergue, T.3, p.220.
- Louis Esquieu, Essai d’un armorial quercynois, 1907, p.250. l’abat Graule consacra qualques linhas fautivas al blasonament de las armas dels barons de Lescura op. cit. p.36..
- L’abat Graule fa de la preséncia d’aquestes besants sus la pèira tombala una volontat d’Anna de Lescura, nòra del defunt (op.cit.p.246). Vesèm pas d’argument per lo seguir dins aquesta draia.
- Aqueste manuscrit es consultable sus https://sok.riksarkivet.se/bildvisning/R0001216_00001#?c=&m=&s=&cv=&xywh=-1579%2C165%2C4343%2C2289. Foguèt editat per RANEKE (J.), « Bergshammar-vapenboken- en medeltidsheraldisk studie. », Lund, 1975, en dos tòmes. Aqueste obratge compòrta un bon nombre d’errors d’identificacion per las armas occitanas. L’escut de Lescura i pòrta lo numèro 2289.
- Armorial du héraut bourguignon Talant- Jacquet de La Ruelle, BNF ms fr 5941, f°107r. Veire tanben B.Schnerb, Rois d’armes, hérauts et poursuivants à la cour de Bourgogne sous Philippe le Hardi et Jean sans Peur (1363-1419)., Revue du Nord 2006/3 (n°366-367)p.527-557.
- H. Graule, op. citat, p.194-195.
- idem p.219.
- https://gw.geneanet.org/pierfit?lang=fr&p=anne&n=de+tubieres+de+caylus
- Graule, op. cit. p.360-369.
- D’unes an recebut recentament de pinturas d’armariás de fantasiá.
