Gramont, orador e glèisa parroquiala

Lo vilatge de Gramont (Gramond, 12) se situa dins l’ancian país de Peiralés, eiritièr d’una vigariá carolingiana que cobrissiá una brava part del Segalar roergàs, entre La Salvetat-de-Peiralés (La Salvetat-Peyralès, 12), Riupeirós (Rieupeyroux, 12) e Carcenac-de-Peiralés (Carcenac-Peyralès, 12).

Sa fondacion sembla èsser venguda de la construccion d’un castèl al començament del sègle 12 e la tor màger d’aqueste castèl feudal forma encara la basa de l’actual cloquièr.

• 

• 

Dos bastiments atiraràn l’uèlh de l’eraldista amator. Lo primièr, costejant la plaça del vilatge, es un orador datable del començament del sègle 16, e qu’aculhís una polida Pietà e una placa portant l’epitafa de Guilhèm Malrós (Malerufi), prior de Gramont fins a sa mòrt lo 18 de març de 1520. Vaquí l’inscripcion dins un latin aproximatiu qu’i podèm legir.

Sacrum Guilhermi Maler[u]fi / prevectum queris zelo dei / Eductum fide in altis / grandis cure montis / officio in propria prioris / terdenis adesit annis / affabilis cunctis profuit / egenis hilarite atque favit / sacris dedicatis edibus / precisosis ornatis ac pluribus / cum beatis evectus ipsi / alma hac sua quievit die / anno miles Greg quingero / vigeno die que marcii duode /

En bas de la placa, entre las inicialas del prior, figura un escut presentant tres milgranas tijadas que d’unes identifiquèron a tòrt coma de malhets¹.

Aquestas armas se tòrnan trobar sus la clau de volta d’una capèla de la glèisa datada tanben del començament del sègle 16, de que la fondacion es atribuabla al meteis prior. Sus aqueste escut, las milgranas son figuradas mai finament, un pauc dubèrtas e gardan de traças de policromia que revèlan un camp d’azur cargat de fruchas d’aur.

Es aital d’alhors que las observèt Esteve Cabrol (1654-1742) sus un veiral de la glèisa e sus una bèla crotz d’argent, desapareguts a l’ora d’ara : « d’azur a tres milgranas d’aur dubèrtas de vermelh » ².

Mas contràriament a aqueste erudit³, pensam pas que lo camp d’azur siá lo de las armas originalas del linhatge mas puslèu una bresadura adoptada pel prior Guilhèm de Malrós.

D’efièch, las armas atribuidas tradicionalament als Malrós se blasonan « de vermelh a tres milgranas d’aur ». Son aquestas armas que lo cap d’ostal Claudi de Malrós, senhor de Romegós, faguèt enregistrar dins l’Armorial Général de France a la tota fin del sègle 17⁴.

Cresèm a l’autenticitat d’aqueste camp de vermelh perçòque,  coma plan sovent dins l’eraldica occitana, aquestas armas son parlantas. Coma o declara P.Hocquelet⁵, la milgrana se ditz malum en latin e la color roja rampèla la fin del nom rufi en latin o ros en occitan⁶. Aital la forma latina del nom Malrufi tròba son allusion grafica dins los mòbles mas tanben dins la color del camp de l’escut familial.

Se ensajam d’escriure l’istòria eraldica d’aqueste linhatge (veire la genealogia çai-jos) de la borgesia mercanda de Vilafranca (Villefranche-de-Rouergue, 12), vesèm qu’aquestas milgranas fan lora aparicion a la fin del sègle 15 dins la celèbra collegiala d’aquela ciutat.

D’efièch, la clau de volta plaçada en dessús de la tribuna d’aqueste edifici presenta un escut a las armas de Malrós. Lora preséncia aquí es probablament a metre en relacion ambe l’accession al mandat de primièrs consols de la vila d’Antòni de Malrós, paire e filh, respectivament en 1466 e 1485. Lo segond, que foguèt senhor de Puègmerle e Ginolhac, Garda de la moneda e Recebeire de la Bassa-Marcha de Roergue⁷ èra lo fraire de nòstre prior e foguèt anoblit per letras patentas en 1484.

Al mièg del sègle 16 lo linhatge se partegèt en doas brancas ambe los filhs de Joan de Malrós e d’Isabèl de La Mòta. Claudi l’ainat, conservèt Puègmerle e aquesiguèt lo castèl de Romegós (Roumégoux, cne de La Salvetat-Peyralès) e un capdet, Joan de Malrós esposèt Maria de Roma, eiretièra de la baronia de La Guèpia (Laguépie, 82).

• 

• 

Es lo rèire-felen d’aqueste Claudi de Malrós, nomenat coma son aujòl Claudi, qu’avèm encontrat mai naut dins l’Armorial Général de France. Aquesta branca tombèt en conolha a la generacion seguenta e en 1769, un felen de Claudi de Malrós, Pèire-Enric de Savinhac de Romegós, utilizava encara un sagèl a las armas cargadas de milgranas, segurament lo sagèl eiretat de son grand-paire⁸.

Un ramèl segondari de la branca ainada, eissut d’una filha, Clauda de Malrós dòna de Puègmerle e maridada a Joan de Sabatièr, escartelèt las armas de Sabatièr ambe las milgranas de Malrós. Aquò se pòt veire dins las armas de Joan-Claudi Sabatièr de Roma, senhor de La Gardèla, ensenha de vaissèu del rei a Brest en 1700⁹ que cambièt lo camp de vermelh en sable.

Un sieu cosin, Joan-Jacme de Sabatièr de Roma, sagelava tanben en 1682 d’un escartelat « d’azur al solelh raionant d’aur (qu’es de Sabatièr) e de vermelh a tres milgranas d’aur (qu’es de Malrós) ».

La comuna de Gramont, coma se vei plan sovent dins l’eraldica municipala, s’es inspirada de son patrimòni eraldic local per adoptar d’armariás. Aital, las armas municipalas actualas tòrnan prene l’escut « d’azur a tres milgranas tijadas e fulhadas d’aur, dubèrtas de vermelh », coma una declinason de las armas de Guilhèm de Malrós. Son aquestas armas que se pòdon veire suls panèls dels noms de carrièras del vilatge.

Olivièr Daillut-Calvignac

1. H.deBarrau, Documens historiques et généalogiques sur les familles du Rouergue, T.3, p.457.
2. E.Cabrol, Mémoires généalogiques de la maison de Malroux, ms, A.P. d’Ardenne de Tizac, senhalat per P.Hocquelet in Armorial Général du Rouergue, Cercle généalogique du Rouergue-Amis du musée du Rouergue, 2009, T.II, p.369.
3. E.Cabrol escriu « Je ne scay d’où vient qu’on a changé le champ d’azur, ainsy qu’on le void dans l’église de Gramond en gueules. », idem.
4. AGF, vol.XIV, Languedoc 1, p.967.
5. op. citat p.368.
6. Lo ros èra considerat coma una nuança de roge coma se pòt veire dins lo nom de las flors bartassièras de color roja Papaver rhoeas apeladas localament rosèlas en Segalar (fr.coquelicot)
7. Lo recebeire èra un oficièr de l’administracion reiala cargat de percebre l’impòst dins una circonscripcion donada, aquí la partida occidentala de Roergue.
8. P.Hocquelet, op. cit. p.368.
9. Armorial Général de France, vol.VIII, Bretagne 1 p.676.