La Ròca dels Arcs – anciana glèisa

Aqueste vilatge de la val d’Òlt (Laroque-des-Arcs, 46), a qualques quilomètres a l’èst de Caors, deu son nom a la ròca (torre) que susvelhava la val e als vestigis del arcs de l’ancian aquaducte galloroman qu’alimentèt l’antica Divona del 1èr al 5en sègle après JC¹.

Aqueste punt estrategic que comandava l’accès oriental a la capitala carcinòla relevava dels domènis de la potenta familha de Gordon, principals barons del pais. Un linhatge de Laròca, constituant probablament una branca capdeta dels Gordon, es coneguda tre la fin del sègle 11.

L’anciana glèisa parroquiala, dedicada a Nòstra-Dòna-de-l’Assompcion se trobava un pauc en defòra del borg, dins la val del riu de Bèlafont, lo long de la rota menant cap al nòrd e al còr dels domènis gordoneses.

Demòra pas d’aqueste edifici que l’absida que servís actualament de capèla pel cementèri². 

La construccion de teulas e de pèira calcària data de la debuta del sègle 16, son plan es carrat e la paret del cementèri sembla seguir lo traçar de l’anciana nau desrocada a una epòca que coneissèm pas.

Lo còr es cobèrt d’una crosada d’ogivas e dos contrafòrts mantenon l’edifici completament dubèrt sul costat oèst.

La clau de volta es ondrada d’un escut « a l’italiana » portant las armas parlantas del linhatge carcinòl d’Auriòl. D’efièch i podèm blasonar un « escartairat als 1 e 4 de … a tres auriòls de … ; als 2 e 3 de … al grifol de … » . Las podèm tanben observar dins lo clastre e dins la capèla Sant-Gausbèrt de la catedrala de Caors mas alai son enrodadas d’una bordadura cargada de coronas probablament coma una bresadura adoptada per Antòni d’Auriòl, vicari general del diocesi de Caors en 1509.

• 

• 

A La Ròca, l’escultura es plan mièlhs conservada e la legida de las armas es mai aisida. La bordadura coronada observada a Caors es donc absenta mas los aucèls e lo grifol son polidament figurats. Remarcam en particular la pata dèstra de l’auriòl plan levada e lo fach que l’aucèl siá pas volant. Quant al grifol es representat rampant al 3en quartièr mas passant al 2 per melhor dintrar dins aqueste quartièr de l’escut.

Dins son ensag d’armorial carcinòl, L. Esquieu³ nos apren qu’en 1369, las armas del linhatge portavan pas que tres auriòls. Quitament se ne balha pas la sorga, se basa segurament sus l’emprenta del sagèl d’Arnaud d’Auriòl apendut a un acte datat del 16 de març de 1368⁴ que presenta efectivament un escut a tres aucèls⁵, timbrat d’un mièg-còs de salvatge e suportat per dos leons. La color dels aucèls parlants de las armas d’Auriòl deviá plan probablament èsser d’aur çò que fa que lo camp de l’escut podiá èsser de vermelh, d’azur, de sable o encara de sinòple, mas l’esmalt demòra per l’ora desconegut.

Per çò qu’es dels quartièrs al grifol, la preséncia d’aqueste animal fabulós dins l’escartairat deviá versemblablament venir d’una aligança ambe la familha dels barons de Lusèg (Luzech, 46) que portavan primitivament « d’argent a un grifol d’azur ». Malurosament, n’avèm pas trobat traça dins las donadas genealogicas parcelàrias qu’avèm dels dos linhatges⁶.

Lo linhatge d’Auriòl.

Los primièrs membres del linhatge apareisson dins lo darrièr tèrç del sègle 12 dins lo vassalatge dels senhors de Gordon⁷. Tornam trobar la familha inquietada per l’inquisitor Pèire Celhan pendent l’ivèrn 1241-1242, al moment de sa virada contra lo foguièr d’eretgia de Gordonés⁸. Lo brèç de la familha sembla èsser estat lo vilatge de Sanch-Amarand (Saint-Chamarand, 46). Coma un bon nombre de familhas de la pichòta aristocracia carcinòla, los d’Auriòls s’enaucèron per las cargas ecclesiasticas dins la règa de l’eleccion del caorsin Jacme Duèsa al sèti de Sant-Pèire jol nom del papa Joan XXII entre 1316 e 1334. Aital, los sègles 14 e 15 veson tota una seria de prelats eissuts del linhatge coma Pèire d’Auriòl que foguèt arcavèsque d’Ais-de-Provença⁹. Al cors del sègle 15, los d’Auriòl venguèron senhors del castèl de Rossilhon près de Caors (Cna Saint-Pierre-Lafeuille, 46), de Gironda (Gironde, cna de Cours, 46)e de Baussac (benlèu Beaussac, Carlucet, 46). En 1507, acquesiguèron la baronia de Gramat (Gramat, 46) e Laubreçac (Loubressac, 46).

L’estile de l’escut es datable del sègle 16, e mantuns personatges de la familha d’Auriòl pòdon èsser estats a l’origina de la figuracion d’aquestas armas aicí. L’abséncia de la bordadura cargada de coronas observada a Caors fa que la pista d’identificacion d’Antòni d’Auriòl, vicari general del diocèsi de Caors de que avèm vist l’escut al clastre de la catedrala, deuriá puslèu èsser escartada. Per contra, son fraire Joan d’Auriòl, canonge de Caors devengut avèsque de Montalban en 1492, o son fraire ainat Aimar d’Auriòl senhor del castèl vesin de Rossilhon podrián aver fach representar loras armas dins la glèisa de La Ròca. Darrièra possibilitat, Antòni d’Auriòl, filh capdet d’Aimar, canonge de Caors e abat de Lagarda-Dieu (Mirabel, 82) a partir de 1519.

La familha d’Auriòl tombèt en conolha pauc de temps après. D’efièch, Joan d’Auriòl, filh ainat d’Aimar d’Auriòl, perdèt son filh Antòni plan jove, a l’atge de 23 ans en 1535. Moriguèt a son torn en 1536, daissant pas que tres filhas. L’ainada, Anna d’Auriòl èra dejà maridada a Raimond de Gontaud-Cabrairets a qual faguèt passar l’ensemble dels domenis de la familha d’Auriòl¹⁰.

Per acabar la visita del cabèç de l’anciana glèisa, parlarem de la crosada d’ogivas que repausa sus quatre culòts ont trobam encara d’escuts mas sens gravadura. Dins un cas çaquelà, tornam trobar un grifol coma tenent çò que podriá representar un rampèl dels grifols de l’escartairat.

• 

• 

• 

Olivièr Daillut-Calvignac

1. Sus l’istòria del vilatge, veire Abat J.CLARY, « Dictionnaire des paroisses du diocèse de Cahors », Cahors, 1986.
2. Inventaire Général Midi-Pyrénées (ref.IA46100692). Veire tanben per una analisa complèta de l’edifici, Archives de pierre – Les églises du Moyen Âge dans le Lot, Silvana ed., 2011, p.223.
3. L.ESQUIEU, « Essai d’un armorial quercynois », 1908, rééd. Laffite 1975, p.13.
4. J.Roman, Inventaire des sceaux de la collection des pièces originales du Cabinet des titres à la Bibliohèque Nationale, T.I, 1909, n°650.
5. J.Roman i vegèt de colombas.
6. Aquesta possibla aligança se deuriá donc plaçar entre 1369 e la fin del sègle 15.
7. B.Barrière, Cartulaire de l’abbaye cistercienne d’Obazine, 1989. En 1164-1165, Bernad d’Auriòl confirma ambe un Sant-Clar e un Mièrs una donacion de Pèire-Aimeric de Mandaval a l’abadiá d’Obasina (n°187) ; entre 1181 e 1184, lo cavalièr Esteve d’Auriòl apareis als costats de Fortanièr e Giraud de Gordon e de lora clientèla dins mai d’una donacion als cistercians (n°610, 619 e 620) abans de consentir a son torn a donar als monges sos dreches sus dos mas del causse de Gramat (n°188).
8. J.Duvernoy, L’inquisition en Quercy, ed. L’Hydre, 2001. Raimond, filh de Pèire d’Auriòl, es condemnat al pelegrinatge de Constantinòple ont deurà demorar tres ans (p.52 e 56) e Bertrand d’Auriòl es entendut e reconeis aver costejat los Bons Òmes (p.64)
9. https://fr.wikipedia.org/wiki/Pierre_Auriol
10. La fin del linhatge d’Auriòl es conegut mercé als libres de memòrias dels Deu Poget, borgeses de Caors, estudiats dins lo Bulletin de la Société des Etudes du Lot, T.20, 1895.