Glèisa de Vasarac

La glèisa Sant Jolian de Vasarac (Vazerac, 82) seriá estada fondada pels benedictins de Moissac, afiliats a Cluny al sègle 12, sus un camin de romavatge fasent part de la Via podensis¹.

Aquesta importanta parròquia de l’arquipreirat dels Vals, en Carcin Blanc, dependiá çaquelà directament dels evèsques de Caors. En 1264, l’evèsque Bertomieu de Rós l’auriá abandonada al profit del capítol dels canonges de sa catedrala que ne gardèron los beneficis duscas a la Revolucion Francesa².

La glèisa primitiva romanica foguèt tornada bastida a partir del sègle 15 e podèm observar mantunas campanhas d’òbras. Lo còr e las doas primièras travadas datan de la fin del sègle 15 alara que las doas darrièras travadas son bastidas dins un estile Renaissença de la primièra mitat del sègle 16. Los damatges subits pendent las guèrras de religion entrainèron d’importants adobaments al sègle 17 ont foguèron bastits lo portal d’estile classic e lo campanal. La vòlta actuala data del sègle 19.

Dins la partida medievala, dins una de las capèlas meridionalas datadas del sègle 15, l’eraldista podrà observar una clau de vòlta ondrada d’un polit escut portant un burelat de 14 pèças.

Podriá èsser una representacion de las armas de la familha peirigordina de Bainac (Beynac-et-Cazenac, 24), linhatge potent originari de la val de Dordonha, que bastiguèt una de las mai grandas fortalesas encara  visibla duèi en Peiregòrd. Aquesta familha portava segon las sorgas  « burelat d’aur e de vermelh de 10 pèças » o « d’aur a 5 faissas de vermelh ».

D’efièch, un ramèl cabdèt dels Bainac de Comarcas (Commarque, Les Eyzies-de-Tayac, 24)³ se venguèt installar dins la val d’Òlt, a Floressàs (Floressas, 82, a 30 qm al nòrd-oèst de Vasarac), a la seguida d’aliganças matrimonialas ambe los linhatges carcinòls de Gordon (Gourdon, 46), de Teminas (Thémines, 46) e de Montagut (Montaigu-de-Quercy, 82) dins la primièra mitat del sègle 14. Aital, trobam en 1428 un Joan de Bainac, senhor de Floressàs e senescal de l’evèsque de Caors. Pr’aquò, cap de ligam entre un Bainac e la glèisa de Vasarac es pas estat possible de trobar per l’ora.

Coma sovent dins l’eraldica medievala, lo nombre de pèças eraldicas d’aquestas armas  metèt de temps a s’estabilizar e vesèm suls sagèls conservats⁴ que mantuns membres de la familha de Bainac utilizèron un burelat de 8 fins a 14 pèças al luòc de las cinc faissas retengudas pels eraldistas modèrnes. Malgrat aquestes indicis, devèm demorar prudents sus l’identificacion d’aquestas armas de que la simplicitat convida a la mai granda circonspeccion. Benlèu qualques documents istorics vendràn un jorn esclarzir aquesta ipotèsi encara teunha.

Dins la partida mai recenta de la nau, datada del sègle 16, una capèla laterala nòrd presenta quatre culòts armoriats e colorats. Los estudiarem dins l’òrdre de las fotografias çai-jos.

La primièra presenta un escut « d’azur al tau d’argent bordat d’aur ». Aqueste blasonament ten compte de las colors presentas a l’ora d’ara, probablament erronèas vist que respectan pas las règlas del blason e segurament diferentas de las pinturas d’origina. Malgrat lo fach que lo tau siá pro rare en eraldica, nos es estat impossible de religar aquestas armas ambe las d’una familha locala. Mas sabèm per contra que plan sovent, la preséncia del tau dins la capèla d’una glèisa indicava sa dedicaça a Sant Antòni a qual aquesta letra grèga èra associada. Lo tau pòrta d’alhors tanben lo nom de crotz de Sant Antòni. La preséncia d’un libre sus un autre culòt (fotò 2) renfòrça encara aquesta ipotèsi d’allusion a Sant-Antòni de Padoa, per qual lo libre es un dels atributs frequents.

Los dos escuts seguents pòrtan segurament las meteissas armas « de vermelh a quatre cotissas d’aur » mas lo segond d’entre eles, en forma de tarja d’estile Renaissença, sembla integrar la cotissa de la punta a la bordadura inferiora de l’escut.

Aquí, es possible que las colors sián estadas inversadas en tornant pinturar e que las armas se deguèsson legir « d’aur a quatre cotissas de vermelh ». 

D’efièch, una ipotèsi pòt èsser prepausada per l’identificacion d’aquestas armas.

Coma l’avèm dejà dich, la glèisa de Vasarac dependiá de l’evèsque puèi dels canonges de Caors. D’autra part, aquestas armas son pas sens rampelar las dels membres de la familha italiana de Caretto qu’ocupèron lo sèti episcopal dins la primièra mitat del sègle 16. Lo cardinal Carlo Domenico de Carretto ocupèt brevament lo sèti abans de morir e de daissar la plaça a son fraire capdet Luigi de Caretto, evèsque de Caors entre 1514 e 1524 e enfin a lor nebot Paolo, evèsque entre 1524 e 1553. Aquestes dos darrièrs prelats daissèron la marca eraldica de lor linhatge « d’aur a cinc cotissas de vermelh » dins las galariás del clastre de la catedrala de Caors⁵. Poriam èsser aquí tanben davant un testimòni fautiu (quatre cotissas al luòc de cinc) de lor passatge dins lo diocèsi carcinòl. En mai, l’estile renaissença accentuat de la tarja nos convida a privilegiar l’episcopat de Paolo de Caretto entre 1524 e 1553.

Lo caractèr religiós que presenta lo decòr d’aquestas quatre culòts, ambe lo tau de Sant Antòni e lo libre que tòrna prene las armas a las cotissas dins un escuçon blau aqueste còp, nos convida a privilegiar aquesta pista d’identificacion ecclesiastica puslèu qu’un patronatge laïc de la capèla⁶.

Acabarem l’inventari eraldic de l’edifici en parlant d’un escut present a la basa d’un veirial datable del sègle 18.

Pòrta las armas de la familha d’Ablanc figuradas aicí coma « d’aur al braç dèstre de carnacion eissent d’una nivola d’argent e tenent tres flors d’azur, acompanhat de cinc tortèls d’azur tres en cap e dos en punta ». L’escut es tengut per dos leons contornats e pòrta una corona comtala.

Aquesta familha de noblessa de rauba es coneguda a partir de Jacmes Dablanc aliàs d’Ablanc, qu’obtenguèt la carga de secretari del Rei e contrarotlaire de la Cancelariá de Montalban dins la segonda mitat del sègle 17. Sos filhs probablament, formèron doas brancas al linhatge ambe Loís Dablanc, senhor de La Boissa (Labouysse, cna de Barguelonne-en-Quercy, 46), conselhièr secretari al Presidial de Caors e Pèire Dablanc, senhor d’Anglars (Anglars-Juillac, 46), secretari del Rei a la Cort de las Ajudas de Montalban.

L’Armorial General de França compilat per d’Hozier entre 1697 e -1704, balha a aquesta familha « d’aur a un pal d’azur acostat de sièis moscas de sable 2 2 e 2 » per la branca de La Boissa e « d’azur a una man drecha d’argent tenent un ramelet de tres ròsas tijadas d’aur » per la branca d’Anglars, çò que revèrta mai nòstre escut.

Un autre blasonament, encontrat dins lo « Dictionnaire du blason » d’E.de Boos (n°776)⁷, se revèla encara mai semblant a nòstre escut de Vasarac : « d’aur al braç senèstre de carnacion eissent d’una nivola e tenent tres violetas, lo tot al natural, acompanhat de cinc tortèls d’azur tres en cap e dos en punta ».

Podèm observar aicí non solament la granda diferéncia d’armariás adoptadas per las doas brancas de la familha Dablanc, mas tanben, al sen de la meteissa branca dels senhors d’Anglars, la diversitat de representacions e d’interpretacions de las armas pro originalas d’aqueste modèste linhatge de fonccionaris reials carcinòls.

Olivièr Daillut-Calvignac

1. https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89glise_Saint-Julien_de_Vazerac
2. P. Gayne, « Dictionnaire des paroisses du diocèse de Montauban. », 1978
3. Veire nòstre article sus aqueste castèl https://eraldica-occitana.com/las-eisias-de-taiac-castel-de-comarcas/
4. P. de Bosredon, « Sigillographie du Périgord. », Périgueux, 1880 ; G.Demay, « Inventaire des sceaux de la collection Clairambault… », vol.1, Paris, 1885 ; J.Roman, « Inventaire des sceaux de la collection des pièces originales du Cabinet des titres… », Paris, 1909. 
5. L. Esquieu, « Essai d’un armorial quercynois. » Paris, 1907
6. Un temps avèm seguit la pista dels senhors de Cauçada de Puègcornet, vesins de Vasarac e de quines l’istòria eraldica complèxa sembla aver menada a l’adopcion pel linhatge d’un escut « d’aur a quatre cotissas de vermelh » pendent lo sègle 15, remplaçant las cauças parlantas que portava dempuèi lo sègle 13. Pr’aquò, aqueste linhatge s’escantiguèt dins la familha bretona de Stuer en 1538, ambe la mòrt de Raimond de Cauçada que faguèt representar sas armas dins la glèisa de L’Arnagòl (Larnagol, 46) ondradas d’un escartairat de tres cotissas e d’un escacat. Veire sus aquestes senhors R.de Mentque, « Les sires de Puycornet. » in B.S.A.T.G. 1921.
7. E. de Boos, « Dictionnaire du blason », Le léopard d’or, Paris, 2002