Lo Chailard de l’Avèsque e son blason

La comuna del Chailard de l’Avèsque es situada a 12 qm al sud-oèst de Langònha (Langogne, 48), sul contrafòrt e a la broa de la forèst de Mercoira (11 000 ectaras). Es bordada a l’èst per Luc (Luc, 48), al nòrd per Sant-Flor-de-Mercoira (Saint-Flour-de-Mercoire, 48) e Ròcla (Rocles, 48), a l’oèst per Chaudeirac (Chaudeyrac, 48), al sud per Chassaradés (Chasseradès, 48) e Sant-Frezald-d’Albujas (Saint-Frézal-d’Albuges, 48). Sa superficia apròcha los 3 000 ectaras, s’espandissent entre 1055 e 1491 m d’altitud.

En mai del borg, la comuna compta, del nòrd al sud, los mas de Sanharossa, Laubarnés, la bòria de Mercoira (anciana abadiá) e un mas recent, lo Domeni de Gardilha per un total de 63 abitants al darrièr recensament. La populacion es en leugièra augmentacion dempuèi 1999. A títol de comparason, la populacion de la comuna èra de 410 abitants en 1910, 508 abitants en 1826 e estimada a 484 abitants en 1785.

Lo territòri comunal es traversat pel riu de Chailard, lo GR 70 (Camin de Stevenson) e lo PR 470, qu’assegura la ligason entre Losèra e Lèire-Naut, en seguissent Alièr. Dos jaces e un cafè aculhisson los caminaires e passejaires. Una chapèla dedicada a Nòstra-Dòna-de-Totas-las-Gràcias foguèt bastida al som d’un truc en 1862. Dona luòc a una procession annadièra, lo 15 d’agost.

Una associacion culturala, l’AREC (Association pour le Renouveau Cheylardais) e l’associacion dels Amis du patrimoine de Langogne et ses environs, contribuisson a animar lo terrador.

Un pauc d’istòria.

Etimologicament, segon Paul Fabre¹, la preséncia d’un chastèl se manifesta pel diminutiu de « castellum » ambe lo sufixe « are« . Per Georges Massot², « Cheylard » deriva del latin tardiu « castellare » que a donat en nòrd-occitan « chaslar/chailar » significant « muralha de castèl ». L’abat Pierre Savoie³ confirma aquestas analisas.

Dins lo « Feuda Gabalorum » (los Fieus de Gevaudan) de setembre de 1307, es mencionat lo « castrum de Caslari« . Lo vocable « de l’Avèsque » foguèt ajustat en 1321, al moment de la venda del terrador pel senhor de Randon a l’avèsque de Mende, Guilhèm VI Durand. Al començament del sègle 13, una abadiá de mongetas cistercianas èra estada fondada jol vocable de Nòstra-Dòna de Mercoira, « in loco silvestri, inhabitabile et deserto« , a la demanda dels senhors de Randon, jos l’avescat de Guilhèm IV de Pèira. Las monjas que se succediguèron fins a lora dispersion en 1792, èran totas d’extraccion aristocratica.

Pendent la segonda mitat del sègle 18, la priora, sòrre Marta de Bocharenc de Montchalm, cosina de Joan Brunò de Frevòl de Lacòsta, luòctenent-colonèl, comendant pel rei dins las vilas de Pradèlas (Pradelles, 43) , Langònha e montanhas de Vivarés, Velai e Gevaudan, entretenguèt una correspondéncia regulara ambe el⁴. En genièr de 1765, li faguèt part de l’ataca de dos enfants per « la Bèstia » (de Gevaudan), sul chamin de Chastèl-Nòu a Arzenc (Arzenc-de-Randon, 48). En genièr de 1773, li anoncièt l’incendí terrible que veniá d’afrabar grevament l’abadiá . Los bastiments actuals foguèron tornats bastits dins las annadas seguentas, ambe l’ajuda d’una dotacion del cardinal Paul d’Albert de Luynes.

Lo projècte de creacion d’armariás comunalas…

Sèt annadas son passadas dempuèi que Falip Pin, cònse-màger de la comuna, aviá fisat, en decembre de 2015, a Pèire Clavel, conselhièr municipal, lo prètzfach de crear un blason per la comuna.

Sus la basa d’una primièira proposicion elaborada per Joan-Claudi Molinier, après mai d’un escambi e la lectura d’un article de la Revue française de généalogie, aviam decidit de far apèl a l’imprimatur de la Commission nationale d’héraldique (CNH) del Ministèri de la Cultura, coma o avián fach mantunas collectivitats coma Cassanhàs (Cassagnas, 48), en Losèra.

Après aver reculhit lo vejaire de Bernad Velay, membre de la Société française d’héraldique et de sigillographie, la comuna presentèt una primièira maqueta electronica a la CNH, que, pel biais de Magalí Lacousse, conservatritz en cap del patrimòni, a prepausat mantunas modificacions e recomendacions qu’an butat la municipalitat a se sarrar, en 2018, de la seccion « Arts grafics » del licèu Sant-Pèire Sant-Pau de Langònha per elaborar un projècte nòu. Es aital que serà pacientament elaborat, eissut del trabalh dels liceans de primièira AMA (artesanat e mestièrs d’art en comunicacion) jol mestritge de lors ensenhaires. Los escambis longs e constructius entre la comuna, lo licèu e la CNH an menat a prepausar una version de blason dicha « partit », es a dire un blason copat en dos verticalament, mostrant a esquèrra, la cròça d’aur de l’avèsque e a drecha, las montanhas verdas, dos elements caracteristics de l’istòria e de la geografia del territòri comunal.

Començàven de tocar lo but, al printemps de 2020, quand la conjonccion de la covid 19, de las eleccions municipalas e de la refonta de la CNH a alongat los delais. Lo novèl cònse-màger, Patric Ferrérès a perseguit la demarcha, e es Bastian Chastagner, successor de Magalí Lacousse que li anoncièt la bona novèla, lo 23 de novembre de 2021 : la CNH aviá prononciat un avis favorable de conformitat a las règlas eraldicas, e felicitava la comuna d’aver associat lo licèu de Langònha.

La descripcion de l’escut es la seguenta :

« Partit ; al 1, de sinòple a una cròça d’avèsque d’aur ; al 2, d’aur a doas montanhas de tres copèls de sinòple pausadas en pal. »

La lectura necessita de se metre a la plaça del portaire de l’escut. Lo partit a dèstra (a esquèrra sus l’escut) s’enoncia lo primièr. Aquí, la color es verda (sinòple en lengatge eraldic) e lo mòble es una cròça d’avèsque de color d’aur (jaune). Lo partit a senèstra (a drecha sus l’escut) es de color d’aur (jaune) : los mòbles son compausats de doas montanhas verdas, a tres monts (copèls), pausadas en pal, es a dire l’una sus l’autra.

Pèire Clavel, agost de 2022

Revirada en occitan per Olivièr Daillut-Calvignac

1. FABRE Paul, Noms de lieux du Languedoc, Editions Bonneton, 1995.
2. MASSOT Georges, Le monde alpin et rhodanien, Revue régionale d’ethnologie, Nommer l’espace, n° 2/4, 1997. L’autor indica que  lo tèrme « cheilar » pòt designar tanben un luòc naut (truca, oppidum…) de l’aspèct rochalhós o roiniforma pòt far pensar a de muralhas de chastèl.
3. SAVOIE Pierre, Si Chaudeyrac m’était conté, 1999.
4. Fonds CHAUMEILS et FREVOL de LACOSTE (110 J), Archives départementales de la Haute-Loire.