Puèg la Ròca, glèisa e vilatge

Lo vilatge carcinòl de Puèg-la-Ròca (Puylaroque, 82) a gardat fins ara son caractèr medieval. Bastit sul plan regular d’una bastida, aqueste borg pro important foguèt lo sèti d’un bailatge a partir de 1259. Jocat sus un puèg dominant aqueste canton del Carcin Blanc, aqueste punt fortificat (ròca) permetiá la susvelhança de tota la plana a l’entorn¹.

Lo bastiment apelat « la ciutadèla » garda lo remembre d’aquesta fonccion militària.

La glèisa parroquiala dedicada a Sant Jacme a gardat qualques testimònis del passat eraldic de la region.

Passarem lèu-lèu sus la preséncia sus un veiral del sègle 19 de l’escut adoptat per la comunautat en 1696 jos la pression de l’administracion fiscala de Loís lo 14en e que trobam dins l‘Armorial Général de France de L.d’Hozier². Aquestas armas fargadas de tota pèça sus un marrit jòc de mot a partir de la deformacion francesa del toponim, se blasonan « d’azur al potz (per puit/puy) d’argent maçonat de sable, pausat sus una ròca d’argent tanben ». Se pòdon tanben observar suls panèls dels noms de carrièras del vilatge. 

Tornam trobar aqueste potz sus las armas de la comunautat dels capelans qu’oficiavan dins la capèla dedicada a Nòstra Dòna de quina anam parlar çai-jos. Aqueste escut apareis sus una placa toristica recenta acrancada a la paret de la capèla.

L’avèsque Bernad de Carit.

Aquesta capèla gotica dedicada a Nòstra-Dòna-de-las-Gràcias interessarà mai l’eraldista amator ambe sa clau de volta armoriada ont demòran qualques traças de policromia. I podèm observar un escut portant un leon contornat e un cap cargat de cinc lausanges. Lo camp de l’escut presenta de rèstas de pintura blava.

Aquesta capèla foguèt ajustada a l’edifici vèrs 1364 per Bernad de Carit, alara canonge de Sant Severin de París, originari de Puèg-la-Ròca³. Aqueste personatge èra sortit d’un linhatge local d’origina puslèu modèsta. D’efièch, en 1338, los Carit tenián simplament los mas de Somplessac (cna de Puèg-la-Ròca) e Gaufreziàs (non id.) en feu d’Olivièr de Beralh, senhor de Vailats (Vaylats, 46).

Bernad èra filh de Galhard de Carit e aviá dos fraires, Uc e Raimond, que tenián lo reng de cavalièrs en 1362.  Son oncle Bertrand de Carit, canonge e archidiacre de Lavaur en 1318, dintrèt rapidament dins l’administracion financiària papala, probablament dins la règa del Papa carcinòl Joan XXII. Òme de fisança,  foguèt cargat pel Papa Benazet XII de distribuir los 6000 florins d’aur de caritat als paisses de Vermandois e Cambrésis devastats per la guèrra en 1340⁴.

Tre l’an 1352, Bernad succedèt a son oncle coma collector apostolic dins las províncias de Sens e Rouen e devenguèt archidiacre d’Eu e mai tard avèsque d’Evreux (1376-1383) fins a sa mòrt al mes d’agost de 1383.

Max Prinet consacrèt un article entièr al sagèl de Bernad de Carit, avèsque d’Evreux⁵. Lo celèbre sigilliograf i contradiguèt definitivament l’identificacion d’aqueste prelat sus una seria de veirals de la catedrala d’Evreux gràcia a son sagèl eraldic que correspondiá pas a las armariás presentas sus l’obratge de veire del començament del sègle 15. S’apiegèt per aquò sus los dessenhs que lo grand erudit Gaignères faguèt en son temps de tres sagèls d’aqueste personatge. Un d’aquestes sagèls que Bernad de Carit utilizèt de 1364 a 1373 figurava d’alhors dins l’Inventaire des sceaux de la collection du cabinet des titres de la Bibliothèque Nationale realizat per J. Roman, jol n°2509⁶, coma dins l’inventari de la colleccion de Douët d’Arcq (n°7799) ⁷ de que balham un imatge çai-jos.

Balham tanben çai-jos un dels dessenhs de Gaignères⁸ que mòstra ben las armariás de Carit representadas suls dos escuts presents sul segond sagèl de Bernad, coma collectaire dels revenguts de la Cambra apostolica (dempuèi al mens 1352).

Vesèm qu’i tornam trobar la composicion de l’escut present sus la clau de volta de la capèla, mas ambe lo leon rampant tradicional e non contornat.

Dins la règa de Bernad, la familha de Carit capitèt de plaçar mantuns de sos capdets dins las fonccions ecclesiasticas normandas ; Guilhèm, canonge de Rouen en 1362, Nicolàs, Promotor de la Cors Arquiepiscopala de Rouen en 1386…

 En Carcin, aqueste linhatge enauçat per las fonccions alprèp de la papautat d’Avinhon⁹, prosperèt.  Coma per mantunas familhas carcinòlas, las nautas fonccions ecclesialas dels capdets enaucèron l’ensemble de la parentèla. Coma l’avèm vist, tenián dejà de parts de la senhoriá directa de Puèg-la-Ròca e acquesiguèron las senhoriás de La Bastida-de-Pena (Labastide-de-Penne, 82) e de Belmont-de-Santa-Fe (Belmont-Sainte-Foi, 46) e es l’escudièr Raimond de Carit que balhèt las costumas a la comunautat dels abitants de La Bastida en 1495¹⁰.

• 

• 

Se mantenguèron fins al sègle 17¹¹ quand la màger part de lors domènis passèron a la familha de La Burgada de L’Albenca (Lalbenque, 46) amb lo maridatge de Paula, filha e eiritièra de Joan de Carit, senhor de Belmont, amb Antòni de La Burgada, co-senhor de L’Albenca¹².

Aital, las armas de la familha Carit presentas sus nòstra clau de volta se tornèron trobar dins l’escartairat adoptat pels La Burgada¹³ : « escartairat als 1 e 4 d’azur a tres cauquilhas d’argent caduna cargada d’una croseta de sable ;  als 2 e 3 d’azur al leon coronat d’aur al cap cordurat de vermelh cargat de cinc lausanges d’argent « .

Aquí, trobam la confirmacion de la color blava del camp de l’escut que se pòt devinhar sus la clau. Quant al leon contornat, aquò arriba que de leons aparegan aital sus de representacions eraldicas monumentalas mas lor emplèc dins l’eraldica èra pro rare. Coma l’an mostrat los sagèls de Bernad de Carit, cal ben veire dins las armas de Carit, un leon rampant tradicional. Prepausarem donc de las blasonar aital : « d’azur al leon d’aur al cap cordurat de vermelh cargat de cinc lausanges d’argent « .

La familha de Montpesat.

Una autra familha dominanta a Puèg-la-Ròca e dins lo país a l’entorn pendent l’Atge-Mejan foguèt los dels Prats de Montpesat qu’aviam dejà encontrats precedentament¹⁴. Trobam loras armas representadas dins un « partit (d’aur) a tres bendas de (vermelh) al cap (d’azur) cargat de tres estelas (d’aur) e de … a la crotz clechada e alisada de … acompanhada de quatre estelas de … » sus un escut semblant pro recent dominant una nicha amainatjada dins la paret del còr. Cal dire qu’aquesta nicha acuèlha una partida del « tresaur » de la glèisa Sant-Jacme ont podèm observar un reliquiari del sègle 14 apelat « reliquiari del Sant Vèl » ont son representadas las armas dels Prats de Montpesat.

• 

• 

Abans de quitar lo sanctuari, podèm senhalar la preséncia, darrièr l’autar, d’una placa armoriada que presenta malurosament un escut completament afrabat pels martèls revolucionaris e enfin, çò que sembla èsser lo vestigi d’una anciana listra funerària sus las parets del corredor que mena a l’entrada segondària septentrionala.

En contunhant la passejada per las polidas carrièras del borg, podèm contemplar mantuns ostals borgeses dels sègles 13 e 14 ont l’eraldica se devinha d’aicí d’alai, coma se pòt veire sus las fotòs seguentas.

• 

• 

• 

• 

• 

Olivièr Daillut-Calvignac