Tolosa, País Tolosan, Lengadòc
Lo celèbre e majestuós ostal de comuna de la vila de Tolosa (Toulouse, 31) pòrta encara los testimònis eraldics de l’epòca ont los Capítols bailejavan la ciutat.
La faciada oèst del Capitòli foguèt bastida a partir del mes d’agost 1750 suls plans de l’arquitècte Guilhèm Capmas (Guillaume Cammas). Las grandas fenèstras del primièr estatge foguèron alara prevesidas de balcons en fèrre-fabregat ont los Capítols prenguèron la costuma, entre 1751 e 1770, de far representar loras armas sus d’escuçons colorats. Aital, cada annada, los uèch cònsols fasián fargar, pel mèstre-fabre Bernad Ortet (Bernard Ortet), lors escuts qu’èran acrancats dos per dos a las grasilhas dels balcons. En tot, son al mens 144 escuçons que foguèron fargats pendent aqueste brieu. Lo bastiment comprenent pas qu’un pauc mai de vint balcons, la costuma foguèt presa de remplaçar, a flor e a mesura, los escuçons mai vièlhs per los dels novèls Capítols nomenats. Los escuçons retirats èran alara estremats dins lo galatàs del bastiment, oblidats de totes… 1
Aital, quand lo 10 d’agost de 1793, los revolucionaris metèron a execucion l’arrèst dels comissaris de la Convencion, ordonant la destruccion de tota representacion eraldica coma signe ufanós de l’Ancian Regime, los escuçons en plaça foguèron segurament destrusits mas pas los qu’èran estats depausats al trast, es a dire, los mai ancians. En 1827, pendent la Restauracion e jol regne del rei de França Charles X, 35 escuçons retrobats èran tornats acrancats als balcons. Malurosament, foguèron alara integralament daurats e perdèron totes los esmauts d’origina. En mai d’aquò, foguèron plaçats sens téner compte de l’identitat de lors proprietaris ni mai de la cronologia de lor capitolat. Mai tard, ajustèron qualques escuts a las armas de la vila que fasián probablament pas partida del decòr eraldic primitiu.
Enfin, en 1988, totes aquestes vièlhs escuçons foguèron desplaçats dins las colleccions del musèu Paul Dupuy e remplaçats suls balcons per de còpias que permetèron de poder tornar contemplar las colors de las armas d’origina quand èran estadas identificadas. Pr’aquò, coma o veirem, podèm senhalar qualques errors o variantas presentas sus aquestes escuts. D’unas armas demòran encara anonimas e lors esmauts son donc a prendre ambe prudéncia.
Presentam aicí aquestes 35 escuçons que nos fan descobrir l’eraldica de la noblèssa capitolària de la segonda mitat del sègle 18. Los escuts son numerotats e presentats per rapòrt a lora situacion sus l’edifici. Quand son estats identificats o que son pròches d’armas capitolàrias conegudas, balham entre parentèsi la referéncia trobada dins l’Armorial des Capitouls de R.Bourse e I.Dufis (notat AC seguit del n° de las armas) que representa per l’ora, l’obratge mai abotit sul subjècte2.
Sus la granda faciada oèst, a cada balcon, los escuçons son plaçats dos per dos, dominats per una crotz de Tolosa. Quatre balcons son ondrats d’un escuçon a las armas de la vila e enfin, lo balcon central es desprovesit de tot escuçon.
Coma Jules Chalande dins l’article que lor consacrèt, començarem pels escuçons de la faciada oèst (datats entre 1750 e 1755) en partent de la carrièra del pes de l’òli al sud fins a la carrièra Lafaieta al nòrd, abans d’acabar ambe los tres escuçons presents sul balcon èst qu’agacha la cort d’Enric IV e de que dos son datats de 1770. Aital, la numerotacion d’aqueste autor ne serà respectada3.
Mercés a l’Armorial des Capitouls de R.Bourse e I.Dufis e a nòstra pròpias recèrcas, avèm capitat d’identificar qualques escuts que Jules Chalande aviá declarats desconeguts.
L’espepissament sistematic que faguèrem de las tièras capitolàrias entre 1750 e 1780 e lo recors al caractèr parlant o allusiu de la majoritat de las armariás dels Capítols d’aquesta epòca nos convidèron a donar qualques prepausicions de dralhas de recèrca per los que voldrián perlongar nòstre trabalh.
Balcons de la faciada oèst
1èr balcon
los escuçons n°1 e 2 pòrtan las meteissas armas :
« d’aur al cabrion d’azur acompanhat de tres mosquetaduras d’armina »
Son las armas de Josèp Chauson de Lacomba (Joseph Chauson de Lacombe), escudièr, conselhièr del rei e comissari de las guèrras, Capítol del barri Sant-Sarnin en 1751 (AC n°248).
2nd balcon
Aqueste balcon es ondrat d’un sol escut presentant las armas de la vila de Tolosa « de vermelh a la crotz clechada, vuidada e pometada de dotze pèças d’aur, encerclada e montada sus un aste del meteis pausat en pal adestrat d’un castèl donjonat de tres torres e senestrada d’una basilica de tres cloquièrs, lo tot d’argent maçonat de sable ; a l’anhèl pascal tanben d’argent, lo cap nimbat e contornat brocant sul tot ; al cap cordurat d’azur semenat de flordalís tanben d’aur ». Coma dich mai naut, aquestes escuts presentant las armas de la vila foguèron ajustats al sègle 19.
3en balcon
escuçon n°3 :
« d’argent al cabrion de vermelh acompanhat de tres cauquilhas d’aur »
Aquestas armas contràrias a las règlas del blason, son pas estadas identificadas segurament. Podrián èsser raprochadas de las armas de la familha Catèl qu’apareisson sus una fenèstra de la fàcia occidentala de la tor de l’Ostal del capítol Joan Catèl (1478), situat al 6 plaça de Sant-Esteve e que se blasonavan « d’azur al cabrion d’aur acompanhat de tres cauquilhas del meteis » (AC n°225). Çaquelà, en 1632, lo capítol Jacme de Catèl (Jacques de Catel) portava un « escartairat d’azur al cabrion d’aur acompanhat de tres tors d’argent et d’azur al cabrion d’aur acompanhat de tres besants (o cauquilhas) d’argent » (AC n°226). A nòstra coneissença, la familha de Catèl balhèt pas de capítol a la vila entre 1750 e 1770, çò que fragiliza aquesta ipotèsi d’identificacion.
Per J.Chalande, aquestas armas podrián representar una marrida interpretacion de las de Gabrièl Luillier, capítol en 1757 que portava « d’azur a tres cauquilhas d’aur » (AC n°609) donc sens cabrion o encara de Pèire Valmaleta (Pierre Valmalette), capítol en 1748-1752-1756 que portava « D’azur al cabrion d’aur acompanhat de tres estelas del meteis » (AC n°1092).
escuçon n°4 :
« d’argent a l’arbre (faget) terrassat de sinòple acostat de dos ròcs de sable, a la benda de vermelh brocanta »
Chalande prepausèt pas d’identificacion per aquestas armas. Son çaquelà probablament las de Joan Pèire Bertrand Faget (Jean Pierre Bertrand Faget), avocat e capítol de tolosa en 1757. L’Armorial des Capitouls de R.Bourse e I.Dufis balha la meteissa compausicion ambe de colors sensiblament diferentas mas que respectan pas las règlas del blason (« De gueules à un arbre terrassé de sinople, accompagné aux flancs de deux rocs d’échiquier d’argent, à la bande cousue d’azur brochant »), çò que las rend dobtosas (AC n°1034). Evidentament, l’arbre seriá aquí parlant e representariá un faget.
4en balcon
escuçon n°5 :
« Escartairat als 1 e 4 d’azur a l’aucèl coronat d’argent acompanhat de doas estelas d’aur ; als 2 e 3 contra-escartairat d’argent e de vermelh (a la crotz en fielet d’aur brocanta ?) »
Aquí tanben, Jules Chalande prepausèt pas d’identificacion. Aquestas armas son benlèu las de Marc Derei (Marc Derrey), borgés e capítol en 1753 (AC n°1027). D’efièch, aqueste personatge portava segon lo certificat de noblesa que recebèt dels capítols « escartairat als 1 e 4 d’azur a l’aucèl d’argent coronat d’aur ; als 2 e 3 contra-escartairat d’argent e d’azur ». Las doas estelas d’aur acompanhant l’aucèl coronat podrián èsser una bresadura o un ajost posterior a las armas d’aqueste òme. Quant als esmalts del contra-escartairat, avèm ja dich que los blasons actuals del capitòli respectavan pas totjorn las colors d’origina. Per acabar, podrem ajustar que l’aucèl coronat, que podriá èsser identificat ambe un reipetit, es allusiu ambe lo nom de nòstre capítol De-rei.
escuçon n°6 :
« d’azur a un gal d’argent crestat e barbat de vermelh, pausat sus una cleda d’aur e agachant un solelh d’aur eissent del canton dèstre del cap »
S’agís de las armas parlantas al gal de Josèp de Galhard (Joseph de Gailhard), cosenhor de Montgalhard, cavalièr, conselhièr e avocat general del rei a la tresaurariá de Tolosa. Foguèt Capítol titulari de La Dalbada en 1736, 1737, 1738, 1740, 1742, 1752 e 1756 (AC n°443).
5en balcon
escuçon n°7 :
« Escartairat, als 1 e 4, d’azur a una tor d’argent maçonada e aclarada de sable ; als 2 e 3 d’aur a una ancora de sable pausada en pal sus una mar de sinòple »
Trobam aquí l’escut de Miquèl de Portet (Michel de Portet), senhor de Bèl-lòc, escudièr, Capítol del quartièr Sant-Pèire en 1755 (AC n°783).
escuçon n°8 :
« d’azur a tres arpas d’aur »
Son las armas de Francés-Raimond David de Baudriga (François-Raymond David de Beaudrigue), escudièr, Capítol titulari de la Daurada de 1747 a 1751, en 1755 e de 1759 a 1765 (AC n°295). Es el que menèt, entre 1761 e 1762, l’enquista de l’affar Calàs rendut celèbre per l’engatjament de Voltaire. Per aver condemnat Joan Calàs a mòrt sens vertadièras pròvas, foguèt destituit de son capitolat après la revision del procès en 1765. Èra descendent d’una familha de drapièrs originària de Carcassona. Aquestas armas fan referéncia segurament a l’arpa de David e son donc allusivas.
6en balcon
I podèm observar un escut solet a las armas de la vila de Tolosa.
7en balcon
escuçon n°9 :
« de vermelh al cabrion d’aur acompanhat de tres besants d’argent »
Son las armas d’Andrieu de Tortèl (André de Tourtel), avocat, baron de Sant-Anhan, senhor de Gramont (Cna de Balmar/Balma, 31) e de Bèlregard, Capítol del Pont-Vièlh en 1751 (AC n°962). Los besants son probablament allusius per rapòrt al nom tortèl, al mens qu’un cambiament anterior dins los esmalts aja transformat en besants, de tortèls primitivament parlants. La pagina manuscrita de la cronica consacrada als capítols de l’annada 1751 balha ben coma armas a aqueste personatge « de gueulles au chevron d’or accompagné de trois besans d’argent, deux en chef et un en pointe » 4.
escuçon n°10 :
« d’azur al cabrion d’aur, acompanhat en punta de tres creissents d’argent pausats en pal ; al cap d’argent cargat de tres ròsas de vermelh »
Aqueste escut pòrta las armas de Pèire-Guilhèm de Colonsac (Pierre-Guillaume de Couloussac), avocat, Capítol de la Daurada en 1751 (AC n°275).
8en balcon
escuçon n°11 :
« arminat d’aur a la tor d’argent maçonada e aclarada de sable »
Aquestas armas son pas estadas identificadas per J.Chalande que senhala pr’aquò que son benlèu a raprochar de las de Joan-Miquèl de Tornamira (Jean-Michel de Tournemire), capítol en 1669, que portava segon Brémond e Jougla de Morenas (n°33357), « d’azur à la tour d’argent accompagnée de huit mouchetures d’hermine du même ; au chef d’azur cousu d’argent chargé de deux étoiles d’or » (AC n°960). Malgrat aquesta proximitat eraldica, avèm pas trobat traça d’un membre d’aquesta familha dins lo capitolat dins las decenias 1750-1770.
escuçon n°12 :
« d’aur al cabrion de vermelh acompanhat en cap de doas estelas del meteis e en punta d’un cap de maure al natural »
S’agís de las armas de Joan de Cimòrra (Jean de Simorre) nascut en 1688, senhor de Lordas (Lourdes, 65), avocat al Parlament, subdelegat de l’Intendent de Lengadòc al diocèsi de Mirapeis (Mirepoix, 09) e Capítol del quartièr Sant-Bertomieu en 1750. Moriguèt a Mirapeis, ont teniá un ostalàs, a l’atge de 93 ans, en 1781.
Segon las sorgas, lo cabrion pòt èsser alisat e las estelas d’azur (AC n°921).
9en balcon
escuçon n°13 :
« Copat de vermelh a doas ròsas d’aur ambe d’azur a una ròsa tanben d’aur, a la faissa del meteis brocant sus la particion e cargada d’una sèrp ondada en faissa al natural »
Aquestas armas que Chalande identifiquèt pas, devon èsser las d’un Capítol de l’annada 1747, N. Godefroy, que portava d’après lo « Grand Armorial de France » de Jougla de Morenas (n°17728) :
« d’argent a la faissa d’azur cargada d’una sèrp d’aur ondada en faissa, acompanhada de tres ròsas de vermelh tijadas e fuelhadas de sinòple »(AC n°496).
Dins las annadas 1750 trobam successivament Carles Teodòr Godefroy (Charles Théodore Godefroy) capítol del Pont-Vièlh en 1750 e nòble Godefroy (benlèu lo meteis) capítol del Pont-Vièlh en 1754.
escuçon n°14 :
« d’azur a tres ròdas de Santa Catarina al cap cordurat de vermelh cargat d’un creissent d’argent acostat de doas estelas d’aur »
Escut apartenent a Enric Roland (Henry Rolland), senhor de Sant-Roman, cosenhor de Montesquieu (Montesquieu-Lauragais, 31), Basièja (Baziège, 31) e Montgalhard (Montgaillard-Lauragais, 31), escudièr, Capítol de la Dalbada en 1755 (AC n°851). Las ròdas son probablament allusivas.
10en balcon
escuçon n°15 :
« d’argent a un ostal de vermelh sus un mont de sable, al cap d’azur cargat de tres caps de leons lengats de vermelh naissent del camp d’argent »
Es l’escut de Pèire-Joan-Francés Amblard (Pierre-Jean-François Amblard), doctor e avocat al Parlament, Capítol de Sant-Estève en 1752 e 1759, capolièr del Consistòri en 1759 (AC n°23). Après son maridatge ambe Isabèl Rolland, portava de costuma aquestas armas escartairadas de las de sa femna « d’aur a una faissa ondada de vermelh acompanhada en cap de doas ròdas d’azur e en punta d’un tortèl del meteis ».
Existisson mantuns blasonaments o representacions d’aquestas armas ont trobam tanben tres caps d’aucèls aracats en plaça dels caps de leons.
escuçon n°16 :
« d’azur a doas espasas d’argent garnidas d’aur pausadas en sautor, las puntas en naut, acompanhadas en cap d’un vòl d’aur, en punta d’un creissent d’argent, al flanc dèstra d’una man de vermelh e al flanc senèstra d’una man de sinòple »
Aquestas armas son las de Carles Lagana (Charles Lagane), avocat, Procuraire del rei en la vila, Senescal e Presidial de Tolosa, Capítol de Sant-Estève en 1753 (Ac n°561 e n°561bis als suplements). Moriguèt en 1789 e balhèt per testament la soma de 50 000 francs a la vila de Tolosa per alimentar los grifols publics ambe « d’aigas de Garona, puras e sanas ». Una placa de marbre gravada sul Castèl d’Aiga, rampèla aquesta donacion.
Lo retrach d’aqueste personatge apareis dins la Cronica 423 (1752-1753) del libre 11 de las Annalas de la Vila de Tolosa (AMT BB 283) ont los Capítols avián pres la costuma de se far representar dempuèi la mitat del sègle 14.
D’autras sorgas (Jougla de Morenas, Roschach, Brémond) li balhan per armas « d’azur a doas espasas d’argent en sautor acompanhadas en cap d’un vòl d’aur e dins los autres cantons d’una man al natural ».
Lo redactor de la cronica 423 balha per sa part un blasonament erronèu en escrivent « Noble Charles Lagane avocat pr du roy en la ville et senechal au presidial porte d’azur aux deux épées d’argent en sautoir accompagné d’une main de chaque cotté le tout cimé d’un vol d’or ».
11en balcon
Es lo balcon central de la faciada que pòrta pas d’escuçon sus sas grasilhas.
12en balcon
escuçon n°17 :
« escartairat als 1 e 4 d’azur al leon d’aur al cap cordurat de vermelh cargat de tres estelas d’aur, als 2 e 3 d’argent a tres ròcs de sable pausats en faissa, al cap de vermelh cargat de tres estelas d’aur »
Aquestas armas son pas estadas identificadas e los esmalts pinturats son ipotetics. Sola la preséncia dels ròcs podriá representar un indici teunhe per prepausar la pista del capítol Joan-Baptiste Mainpont de Laroche per La Daurada en 1753 e 1757 de qual las armas e l’istòria familiala son desconegudas.
escuçon n°18 :
« escartairat als 1 e 4 d’azur al cabrion d’aur acompanhat de tres besants d’argent , al cap d’argent (pinturat aquí en azur) cargat d’un laurièr de sinòple ; als 2 e 3 de sable al leon d’aur somat de tres estelas del meteis »
Son las armas de Loís Daurièrs (Louis Dauriers), avocat al Parlament, Capítol de Sant-Sarnin en 1755 e 1760, capolièr del Consistòri en 1760 (AC n°293).
13en balcon
escuçon n°19 :
« d’azur a tres espasas d’argent garnidas d’aur pausadas en pal, la punta en bas, entrelaçadas de doas espasas del meteis garnidas d’aur pausadas en faissa, la primièra punta a senèstre e la segonda ambe la punta a dèstre »
Escut non identificat e esmalts ipotetics.
escuçon n°20 :
« d’argent al leon contornat de vermelh tenent un escuçon al cap d’azur al solelh eissent del canton dèstra »
Armas non identificadas. L’objècte tengut per l’animal pòt èsser tanben un còr.
14en balcon
escuçon n°21 :
« d’aur al cabrion de vermelh cargat de cinc ròcs de sable, acompanhat en punta d’un arbre terrassat de sinòple e en cap de dos ramèls florits d’argent eissents del cabrion e susmontats d’una estela de vermelh en cap »
Aquestas armas, non identificadas per Chalande serián benlèu a raprochar de las d’Amanç de Pratvièlh, Capítol en 1775 e 1778, que portava « de vermelh al cabrion d’aur somat d’una estela d’argent, acompanhat de tres flors tijadas e fuelhadas d’aur » (AC n°794).
escuçon n°22 :
« d’azur a l’enclutge d’aur, al braç dèstre de carnacion eissent d’una nivola d’argent al canton senèstre e tustant sus l’enclutge ambe un martèl d’argent »
Son las armas de Joan-Antòni Fabrin (Jean-Antoine Fabry), avocat e escudièr, Capítol de Sant-Estève en 1738 e 1751, capolièr del Consistòri en 1751 (AC n°398).
D’unes blasonaments mencionan pas la nivola d’argent del canton senèstre.
15en balcon
escuçon n°23 :
« d’argent al leon passant de vermelh, brocant sul pè d’un arbre terrassat de sinople; al cap d’azur cargat de tres estelas d’aur »
Es l’escut de Bernad La Pomarèda de La Vigariá (Bernard Lapomarède de Laviguerie), avocat, Capítol de Sant-Sarnin en 1741 e 1752 (AC n°1047). Dins una gravadura de 1752, senhalada per Chalande, aquestas armas son figuradas sens lo cap cargat d’estelas.
escuçon n°24 :
« d’azur a la torre d’argent maçonada e aclarada de sable »
Son las armas de Joan-Francés Lafua (Jean-François Lafue), avocat, senhor d’Ausàs (Auzas, 31), Capítol de La Pèira en 1755, capolièr del Consistòri de 1762 a 1764. Aqueste borgés aparteniá a una familha d’origina comengesa, coneguda a Seps (Sepx, 31) dempuèi la mitat del sègle 17, e teniá una part de sa fortuna de la fabrica de faiença qu’aviá creada a Marinhac-Las Pèiras (Marignac-Laspeyres, 31) en 1737.
D’unes blasonaments ajustan a aquestas armas una croseta d’argent en punta (AC n°560).
16en balcon
escuçons n°25 e 26 :
Tornam trobar aicí en dos exemplaris l’escut a las armas del Capítol Josèp Chauson de Lacomba qu’aviam encontradas suls dos primièrs escuçons de la faciada. Aqueste personatge foguèt pas qu’un còp nomenat Capítol e la preséncia de quatre escuçons a sas armas pròva que cada magistrat podiá far representar mantuns còps son escut sul bastiment.
17en balcon
Aquesta grasilha pòrta un escut a las armas de la vila.
18en balcon
escuçon n°27 :
« de vermelh a tres flors (ulhets) tijadas e fuelhadas d’aur »
D’après J.Chalande, son las armas de Pèire Pratvièlh (Pierre Pratvièl), notari, avocat al Parlament, Capítol del Pont-Vièlh en 1752. Aqueste autor s’apièja aparentament sul tèxte de las annalas5 per prepausar aquesta identificacion. Çaquelà, la cronica de l’annada 1752 foguèt pas redigida e las annalas passan directament de l’annada 1751 (f°563 a 578) a 1753 (f°579). Aquestas armas figuran pas dins l’Armorial des Capitouls de Bourse & Dufis. Lor caractèr allusiu presenta çaquelà un argument a metre al credit de l’identificacion prepausada per aqueste autor.
escuçon n°28 :
« d’argent a l’arbre terrassat de sinople »
Aquestas armas son pas estadas identificadas. Lo caractèr abitualament parlant de las armariás presentant un arbre nos pòt menar çaquelà a qualques pistas de recèrca. Aital, entre 1750 e 1760, dos capítols de qual las armas demòran desconegudas portavan un patronim en ligam ambe d’arbres. S’agís de Joan Rovairòlas de Rigaud (Jean Rouvayrolles de Rigaud) en 1750 pel barri de la Daurada (l’arbre seriá alara un rove) e de Bertrand Fraissinet (Bertrand Fraissinet), ancian prior de la borsa, deputat de la Cambra de Comèrci e capítol de Sant-Pèire en 1756 (l’arbre seriá alara un fraisse). La question demòra dubèrta…
19en balcon
escuçon n°29 :
Las armas figuradas sus aqueste escut se presentan coma : « d’aur al tilhòl de sinòple nevós d’argent, terrassat del meteis, somat de doas tèstas d’Eòle de carnacion eissentas dels dos cantons de l’escut, dins de nivolas d’argent e bufant sus l’arbre ».
Aquestas armas pro originalas, a l’estetica classica plan marcada del sègle 18, apartenián a Joan-Claudi de Tilhòl (Jean-Claude de Tilhol), avocat al Parlament, Capítol de Sant-Estève en 1750, 1754, 1755 e 1756.
Sabèm çaquelà d’après las cronicas que las armas d’aqueste capítol i èran blasonadas « d’or au tilheul de sinoble pausé en pal sur une mer d’asur simé d’une étoile de gulles accompagné de deux zephirs de couleurs de chair qui soufflent sur le dit tilheul ».
escuçon n°30 :
« d’azur al cabrion d’argent al lebrièr de vermelh passant en punta »
Son las armas de Joan-Antòni de Lapeiriá (Jean-Antoine de Lapeyrie), baron de Salissinhac, escudièr, Capítol de la Pèira en 1751. Sa familha èra originària de la vila de Lombés (Lombez, 32).
La cronica de 1751 balha coma armas a aqueste personatge « d’azur au chevron à lévrier courant d’argent » çò que mena a pensar que lo lebrièr deuriá puslèu èsser pinturat d’argent.
20en balcon
Aquesta grasilha pòrta un escut a las armas de la vila.
21en balcon
escuçon n°31 :
« d’argent al cabrion de vermelh, somat d’un creissent d’azur e acompanhat en cap de doas estelas d’aur e en punta d’un arbre terrassat de sinòple »
Aqueste escut presenta las armas de Pèire Labona (Pierre Labonne), senhor d’Escabilhon (Escabillon, 19 Lubersac), escudièr, Capítol de Sant-Bertomieu en 1752. Son atestacion de noblessa, conservada al Musèu Paul Dupuy menciona lo blasonament « d’aur al cabrion de vermelh acompanhat en cap d’un creissent e de doas estelas, pausats 1 e 2, lo tot del meteis (vermelh), e en punta d’un arbre terrassat de sinòple ».
escuçon n°32 :
« d’azur a l’anhèl pascal d’argent, tenent una crotz a la bandièra d’aur ; al cap d’aur cargat de tres estelas d’argent »
Son las armas de Joan-Baptista Borrèl (Jean-Baptiste Borrel), borgés, Capítol de la Pèira en 1752.
Balcon de la faciada èst
Lo balcon de la Sala dels Illustres, dominant la cort Enric IV a l’èst presenta tanben una grasilha armoriada de tres escuçons. Aquestes tres escuçons son pas del meteis modèl que los precedents coma se pòt observar çai-jos. Los n°33 e 35 presentan una corona e un decòr de lençòls a l’entorn dels escuts. Las identificacions de las armas qu’i son presentas nos menan los datar de l’annada 1770. L’escuçon n°34 presenta per sa part un decòr de palmas e las armas son enauçadas d’una mena de noet. Deu s’agir de las armas d’un capítol d’una autra annada, posteriora a las annadas 1750-1755 de que datan los escuçons de la faciada oèst. Podèm veire donc, d’esquèrra a drecha :
escuçon n°33 :
« d’argent al cabrion de vermelh, acompanhat de tres estelas d’azur ; al cap d’azur cargat d’un creissent d’argent acostat de dos besants del meteis »
Es l’escut de Pèire Jolian (Pierre Joulia), negociant, ancian Prior de la Borsa, Capítol de la Pèira en 1770 e de 1778 a 1780.
escuçon n°34 :
« de vermelh a l’ancora de sable mesa en pal, acostada de doas brancas floridas fuelhadas d’aur ; en cap tres estelas d’aur »
Armas non identificadas precisament mas que son benlèu a raprochar de las del capítol Joan Delpèg (Jean Delpeich), avocat en 1683 e que portava « de vermelh a l’ancora d’aur mesa en pal al cap cordurat d’azur cargat de tres estelas d’aur » (AC n°1106). R. Bourse estima mai lo raprochar de las armas de Giraud Arche (Géraud Arché), capítol en 1659 que portava « de vermelh a l’ancora sens travèrsa d’argent, acompanhada en cap de doas estelas d’aur » (AC n°36). Malgrat tot, aquestas doas familhas foguèron pas representadas al capitolat dins las decenias del sègle 18 que nos interessan.
escuçon n°35 :
« d’argent al sautor de vermelh »
Son las armas de Pèire d’Albaret (Pierre d’Albaret), avocat, Capítol de Sant-Estève en 1770.
Al tèrme d’aqueste estudi, doas remarcas pòdon èsser fachas.
De’n primièr, nos podèm felicitar de la progression del nombre d’armariás identificadas o probablas per rapòrt a las recèrcas de Jules Chalande6, çò que mòstra que la recèrca, quand s’apièja sul crosament de las sorgas e dels documents, contunha de progressar.
Enfin, aqueste pichon armorial capitolari qu’a la particularitat de dintrar dins una forqueta cronologica pro corta7 mòstra un còp mai l’importància quantitativa (pròcha dels tres quarts) de las armas allusivas o parlantas dins l’eraldica occitana fins al sègle 18. Aquesta proporcion enòrma permet de prepausar de pistas d’identificacions probablas s’apiejant sus una bona coneissença de la lenga occitana qu’es sola a donar la clau d’aquesta armariás que pòdon demorar tampadas per l’observator.
Olivièr Daillut-Calvignac
Sorgas principalas : Abel et Froidefont, Tableau chronologique des noms de messieurs les capitouls de la ville de Toulouse, 1786 ; J.Chalande, « Les armoiries capitulaires au Capitole », Mémoires de l’Académie des sciences, inscriptions et belles-lettres de Toulouse, 1912, p.105 a 130 ; R.Bourse e I.Dufis, « Armorial des Capitouls – Essai de reconstitution », 2009 ; C.Cau, « Les Capitouls de Toulouse – L’intégrale des portraits des Annales de la Ville 1352-1778 », Privat, 1990 ; P.Wolff (jos la dir. de) « Les Toulousains dans l’histoire », Privat, 1984 ; site dels arquius municipals de Tolosa que consèrvan los manuscrits de las annalas https://www.archives.toulouse.fr/archives-en-ligne/consultez-les-archives-numerisees/les-enluminures-des-annales
- Sul drech dels capítols a ondrar los bastiments de loras armas a partir de 1690, e per conéisser mai en detalh l’istòria dels escuts dels balcons del Capitòli, veire J.Chalande, Les armoiries capitulaires au Capitole, in Mémoires de l’Académie des sciences, inscriptions et belles-lettres de Toulouse, 1901, p.105 et seq.
- R.Bourse e I.Dufis, Armorial des Capitouls – Essai de reconstitution, 2009.
- Exceptats los n°17 e 18 que Chalande inversèt, a mens que lora inversion de plaça se foguèsse facha al moment del remplaçament dels originals per de còpias en 1988.
- Annales, chronique 422, 1751 p.567.
- p.126 nòta 3
- 3 escuts qu’èran pas estats identificats an trobat lors proprietaris (n°4, 5 e 13) e 6 autres fan l’objècte de novèlas prepausicions de pistas de recèrca (n°3, 11, 17, 19, 21, 28 et 34). Lo trabalh de compilacion de Roger Bourse e Isidore Dufis contribuèt fòrça a aquesta progression.
- La majoritat dels escuçons identificats son datats de las annadas 1750 a 1755.
